خواندن نماز میت بر هر مسلمانی که از دنیا رفته و شش سال او تمام شده باشد واجب است و این نماز پنج تکبیر دارد که بین هر تکبیر ذکری به کیفیت زیر بیان می‌شود:
بعد از نیت و گفتن تکبیر اول بگوید: «اشْهَدُ انْ لٰا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ وَ انَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّٰهِ صلى اللّٰه علیه و آله و سلم».
بعد از تکبیر دوم بگوید: «اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ».
بعد از تکبیر سوم بگوید: «اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤمِنینَ وَ الْمُؤمِناتِ» .
بعد از تکبیر چهارم اگر میّت مرد است بگوید: «اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِهٰذَا الْمَیِّتِ» و اگر زن است بگوید: «اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِهٰذِهِ الْمَیِّتِ» و بعد تکبیر پنجم را بگوید، که با گفتن آن نماز به پایان می‌رسد.
پاسخ تفصیلی
فقهای شیعه درباره نماز میت و چگونگی اقامه آن می‌گویند:
- نماز خواندن بر میّت مسلمان یا بچه‌اى که حکم مسلمان را دارد[۱] و شش سال او تمام شده باشد واجب است.[۲]
- آنچه در پاسخ اجمالی ذکر شد، برای نماز میت کافی است، اما مستحب است در نماز میت اذکار و دعاهای بیشتری خوانده شود، که کیفیت آن به شرح ذیل است:
بعد از تکبیر اول بگوید: «اشْهَدُ انْ لٰا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لٰا شَرِیکَ لَهُ وَ اشْهَدُ انَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ ارْسَلَهُ بِالْحَقِّ بَشیراً وَ نذِیراً بَیْنَ یَدَىِ السَّاعَهِ».
بعد از تکبیر دوم بگوید: «اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ بارِکْ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ کَافْضَلِ ما صَلَّیْتَ وَ بٰارَکْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلىٰ ابْراهِیمَ وَ آلِ إِبراهیمَ انَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ وَ صَلِّ عَلىٰ جَمیِع الأَنْبیٰاءِ وَ الْمُرسَلینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصِّدِّیقینَ وَ جَمیِع عِبٰادِ اللّٰهِ الصّٰالِحینَ».
بعد از تکبیر سوم بگوید: «اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤمِنینَ وَ الْمُؤمِنٰاتِ وَ الْمُسْلِمینَ وَ الْمُسلِمٰاتِ الْأَحْیٰاءِ مِنْهُمْ وَ الْأَمْوٰاتِ تابِعْ بَیْنَنٰا وَ بَیْنَهُمْ بِالخَیْراتِ انَّکَ مُجیبُ الدَّعَواتِ انَّکَ عَلىٰ کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ».
بعد از تکبیر چهارم اگر میّت مرد است بگوید: «اللّٰهُمَّ إِنَّ هَذٰا عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدِکَ وَ ابْنُ امَتِکَ نَزَلَ بِکَ وَ انْتَ خَیْرُ مَنْزولٍ بِهِ اللّٰهُمَّ إِنّا لٰا نَعْلَمُ مِنْهُ الّا خَیْراً وَ انْتَ اعْلَمُ بِهِ مِنّا اللّٰهُمَّ انْ کٰانَ مُحْسِناً فَزِدْ فِى احسٰانِهِ وَ انْ کٰان مُسِیئاً فَتَجٰاوَزْ عَنْهُ وَ اغْفِرْ لَهُ اللّٰهُمَّ اجْعَلْهُ عِنْدَکَ فى اعْلٰى عِلِّیّینَ وَ اخْلُفْ عَلىٰ اهْلِهِ فِى الْغابِرِینَ وَ ارْحَمْهُ بِرَحْمَتِکَ یا ارْحَمَ الرَّاحِمینَ». و بعد تکبیر پنجم را گفته و در حالت قنوت هر دعایی را می‌تواند بخواند و نماز تمام می‌شود.
ولى اگر میّت زن است بعد از تکبیر چهارم بگوید: «اللّٰهُمَّ إِنَّ هٰذِهِ امَتُکَ و ابْنَهُ عَبْدِکَ وَ ابْنَهُ امَتِکَ نَزَلَتْ بِکَ وَ انْتَ خَیْرُ مَنْزُولٍ بِهِ اللّٰهُمَّ انَّا لٰا نَعْلَمُ مِنهٰا الّٰا خَیْراً وَ انْتَ اعْلَمُ بِهَا مِنَّا اللّٰهُمَّ انْ کانَتْ مُحْسِنَهً فَزِدْ فِى احسٰانِهٰا و انْ کانَتْ مُسِیئهً فَتَجاوَزْ عَنْهٰا وَ اغْفِرْ لَهٰا اللّٰهُمَّ اجْعَلْهٰا عِنْدَکَ فِى اعْلىٰ عِلِّیِّینَ وَ اخْلُفْ عَلى اهْلِهٰا فى الْغٰابِرینَ وَ ارْحَمْهٰا بِرَحْمَتِکَ یا ارْحَمَ الرَّاحِمینَ».[۳]
نماز میت برای دو یا چند نفر
در جایی که چند میت وجود دارد -هر چند بهتر است برای هر کدام نماز میت جدایی خوانده شود- ولی اگر بخواهند نماز میت را برای آنها با هم اقامه کنند، باید آنها را در مقابل نمازگزاران قرار داده و بعد از تکبیر چهارم، در هنگام قرائت اذکار، تثنیه و جمع ضمیر و مذکر و مؤنث بودن آن‌را به ترتیب زیر رعایت نمایند:
الف) اگر اموات، چند مرد یا چند مرد و زن باشند، بعد از تکبیر چهارم چنین باید گفت:
«اللّٰهُمَّ انَّ هٰوُلٰاءِ عَبیٖدُکَ وَ ابْنٰاءُ عَبیٖدِکَ وَ ابْنٰاءُ امٰائِکَ نَزَلُوا بِکَ وَ انْتَ خَیْرُ مَنْزُولٍ بِه، اللّٰهُمَّ إِنّا لٰا نَعْلَمُ مِنْهُم الّا خَیْراً وَ انْتَ اعْلَمُ بِهِم مِنّا، اللّٰهُمَّ انْ کٰانوا مُحْسِنین فَزِدْ فِى احسٰانِهِم وَ انْ کٰانوا مُسیئینَ فَتَجٰاوَزْ عَنْهُم وَ اغْفِرْ لَهُم، اللّٰهُمَّ اجْعَلْهُم عِنْدَکَ فى اعْلٰى عِلِّیّینَ وَ اخْلُفْ عَلىٰ اهْلِهِم فِى الْغابِرِینَ وَ ارْحَمْهُم بِرَحْمَتِکَ یا ارْحَمَ الرَّاحِمینَ».
ب) اگر اموات، چند زن باشند، بعد از تکبیر چهارم چنین باید گفت:
«اللّٰهُمَّ إنَّ هٰوُلٰاءِ امٰائُکَ وَ بَناتُ عَبیٖدِکَ وَ بَناتُ امٰائِکَ نَزَلنَ بِکَ وَ انْتَ خَیْرُ مَنْزُولٍ بِه، اللّٰهُمَّ إِنّا لٰا نَعْلَمُ مِنْهُنَّ الّا خَیْراً وَ أنْتَ اعْلَمُ بِهِنَّ مِنّا، اللّٰهُمَّ إنْ کنَّ مُحسِناتٍ فَزِدْ فِى احسٰانِهِنَّ وَ إنْ کُنَّ مُسیئاتٍ فَتَجٰاوَزْ عَنْهُنَّ وَ اغْفِرْ لَهُنَّ، اللّٰهُمَّ اجْعَلْهُنَّ عِنْدَکَ فی اعْلٰى عِلِّیّینَ وَ اخْلُفْ عَلىٰ اهْلِهِنَّ فِى الْغابِرِینَ وَ ارْحَمْهُنَّ بِرَحْمَتِکَ یا ارْحَمَ الرَّاحِمینَ».
ج) اگر اموات، دو مرد باشند، بعد از تکبیر چهارم چنین باید گفت:
«اللّٰهُمَّ إنَّ هَذَینِ عَبداکَ وَ ابْنٰا عَبدَیکَ وَ ابْنٰا امَتَیکَ نَزَلا بِکَ وَ انْتَ خَیْرُ مَنْزُولٍ بِه، اللّٰهُمَّ إِنّا لٰا نَعْلَمُ مِنْهُما الّا خَیْراً وَ انْتَ اعْلَمُ بِهِما مِنّا، اللّٰهُمَّ انْ کٰانا مُحْسِنَین فَزِدْ فِى احسٰانِهِما وَ إنْ کٰانا مُسیئَین فَتَجٰاوَزْ عَنْهُما وَ اغْفِرْ لَهُما، اللّٰهُمَّ اجْعَلْهُما عِنْدَکَ فى اعْلٰى عِلِّیّینَ وَ اخْلُفْ عَلىٰ اهْلِهِما فِى الْغابِرِینَ وَ ارْحَمْهُما بِرَحْمَتِکَ یا ارْحَمَ الرَّاحِمینَ».
د) اگر اموات، دو زن باشند، بعد از تکبیر چهارم چنین باید گفت:
«اللّٰهُمَّ إنَّ هَتَینِ أمَتاک وَ بِنتا عَبدَیکَ وَ بِنتا امَتَیکَ نَزَلَتا بِکَ وَ انْتَ خَیْرُ مَنْزُولٍ بِه، اللّٰهُمَّ إِنّا لٰا نَعْلَمُ مِنْهُما الّا خَیْراً وَ انْتَ اعْلَمُ بِهِما مِنّا، اللّٰهُمَّ انْ کٰانَتا مُحْسِنَتَین فَزِدْ فِى احسٰانِهِما وَ إنْ کٰانَتا مُسیئَتَین فَتَجٰاوَزْ عَنْهُما وَ اغْفِرْ لَهُما، اللّٰهُمَّ اجْعَلْهُما عِنْدَکَ فى اعْلٰى عِلِّیّینَ وَ اخْلُفْ عَلىٰ اهْلِهِما فِى الْغابِرِینَ وَ ارْحَمْهُما بِرَحْمَتِکَ یا ارْحَمَ الرَّاحِمینَ».
گفتنی است؛ چنانچه میّت از روی عمد یا فراموشى یا به جهت عذرى، بدون نماز دفن شود و یا بعد از دفن معلوم شود، نمازى که بر او خوانده شده باطل بوده، باید نماز بر قبرش خوانده شود و این وجوب تا زمانی است که جسد او از هم نپاشیده باشد.
